Negatieven scannen met HP G4050

Ik kocht een HP G4050 vlakbed scanner omdat mijn Nikon LS-4000ED scanner stuk was. Het is een model uit 2007 waarmee ik documenten, foto’s, dia’s en negatieven kan scannen. Dit laatste in kleinbeeld, middenformaat en zelfs 4’x 5′ vlakfilm. Een test in ZDnet was positief genoeg om de stap te wagen. De HP G4050 stond bij Media-Markt 49€ geprijsd. Als je voor die prijs koopt ben je toch niet gek?

Aan de Kassa

Aan de kassa blijkt de scanner 229€ te kosten. Dat is meer dan de lanceringsprijs van 199€ in 2007. In de solden periode is 49€ voor een scanner van 4 jaar geleden een reële prijs. De ‘chef’ komt erbij en na een 20 minuten durende papierwinkel, wandel ik buiten met mijn scanner. Benieuwd hoe de G4050 nu geprijsd is ga ik 3 dagen later kijken. Er staan verschillende exemplaren in de schappen, maar een prijsindicatie is niet te vinden.

Ik had een reportage af te werken en ging aan de slag. De resultaten onbruikbaar en dus begon ik met de settings te morrelen. Ik hoopte op betere resultaten door aan de resolutie, kleurdiepte en de kleuren te prutsen. De scans duurden eindeloos (tot 38 minuten voor één negatief) en de resultaten waren misschien wel grappig maar niet zo bedoeld.

Systematische aanpak

De enige manier om iets degelijk uit te testen is van nul te beginnen en één voor één de mogelijkheden uittesten.

Deze foto heb ik genomen met een Leica IIIa met de originele Summar 5cm f:2 uit 1938.

• De foto is in een fotobewerkingsprogramma ‘curven’ wat lichter gemaakt.
• De schaduwen ophelderen maakt ze lichter, maar geeft niet meer detail.
• Als ik de scherpte tracht te verbeteren dan komen er lelijke donkere punten (en een soort korrel) in de lucht en wolken.

De foto is gescand met volgende instellingen.

Gescand aan 400% met 79 pixels per cm. ‘Scannen met hogere bitdiepten’ en ‘Scannen met optimale kleurweergave’ zijn beide afgevinkt.
De scherpte is niet om over naar huis te schrijven maar verbetert verwonderlijk genoeg niet als ik met een hogere resolutie scan. Misschien is de Leica de oorzaak van de onscherpte.

‘Kleuraanpassen’ en ‘levendige kleuren’ zijn aangevinkt, ‘kleuren omkeren’ staat uit.
‘Belichting aanpassen’ staat aan, ‘zwart-wit drempel aanpassen’ staat uit
Bij Ruis staat ‘verscherpen’ aangevinkt en ‘effenen’ uit.

Van sommige instellingen weet ik niet exact wat ze doen, daarom vink ik alle uitstelling uit

In de derde tab staan ‘Adaptive lighting toepassen’ en  ‘Verwijder stof en krassen’ en ‘Gebruik hardware’ uitgevinkt.

Daarna druk ik op <Scan> en wordt er een voorbeeld ingescand van de verschillende negatieven die in de scanner zitten.

Ik draai de foto’s in de goede richting en scan met de fabrieksinstellingen.

Het resultaat is niet wat het moet zijn, ik besluit mijn handen vuil te maken en wat met onderstaande instellingen te frunniken.

Dit zijn de fabrieksinstellingen.

• Bovenaan zie je de niveau’s. Je ziet eraan dat de schaduwen (links) afgesneden zijn.
• Met ‘Accenten’ regel je de hoge lichten
• ‘Schaduwen’ spreekt voor zichzelf
• “Fragment weergeven’ maakt alles heel zacht. Het is me niet duidelijk waarvoor deze instelling dient.
• ‘Met ‘Middentonen’ schuif je de niveau curve bovenaan naar links of rechts
• Gamma maakt het beeld harder of zachter
• ‘Adaptive lighting’  aanvinken maakt schaduwen en middentonen lichter.

Dit zijn mijn instellingen

• Die geven een niveau curve die links van nul begint en rechts bij nul eindigt.
• ‘Accenten ‘ is helemaal naar links geschoven’Schaduwen’ helemaal naar rechts
• Met middentonen heb ik de curve mooi in het midden geplaatst zodat ze bij nul begint en eindigt.

Ik heb op <Kopieer> gedrukt zodat ik deze instelling later nog kan gebruiken.
De scan met deze instellingen ziet er helemaal anders uit.

Deze foto van hetzelfde negatief heeft wel detail in de schaduwen en geeft de situatie beter weer zoals ze was. Beter of slechter is natuurlijk steeds subjectief het is dus iedereen zijn goed recht de eerste foto beter te vinden dan de tweede.

Scherpte en resolutie

Het gebrek aan scherpte zit me dwars, uiteindelijk is de bovenstaande foto genomen met een camera uit 1938. Ik besluit een oud negatief dat ik met de Nikon gescand heb te scannen met de HP en dan te vergelijken.

Opname met Minolta Hi Matic E gescand met HP G4050 op 4800DPI bewerkt in Aperture

Zelfde negatief gescand in 2009 op Nikon LS 4000 ED op 4000DPI bewerkt in iPhoto

Beide scans zijn op internet bruikbaar maar op het scherm zie je in de bakstenen en de deur duidelijk meer detail met de Nikon.

Uitvergroting boven HP beneden Nikon. (omdat de Nikon ‘maar’ op max 4000DPI scant is hij aan 120% weergegeven)

Ook hier de HP scan boven en de Nikon scan beneden. In de voegen van de stenen zie je bij de HP scan horizontale lijntjes die daar helemaal niet thuishoren.

Bij het inscannen kan je zowel de resolutie veranderen als de schaal. Tijdens het scannen zegt een slimme tip dat om meer detail te verkrijgen de schaal moet vergroot worden en niet de resolutie. In de praktijk zie ik geen enkel verschil tussen:

• een scan aan 1200dpi met schaal 100
• een scan aan 300dpi met schaal 400

1200dpi lijkt het maximum. Bij scannen aan een hogere resolutie wordt het beeld groter maar zie ik niet meer detail.

Besluit

Niemand verwacht dat een vlakbedscanner dezelfde resultaten haalt dan een dedicated filmscanner. Bovendien kost de HP scanner een fractie van wat de Nikon kostte en is deze laatste spijtig genoeg alleen nog 2e hands op ebay te koop en dikwijls aan meer dan het dubbele van de oorspronkelijke prijs.

Sommige zaken kan ik met de HP die ik niet met de Nikon

• scannen van 120 film, 4X4, 4,5×6, 6×6, 6×7, 6×9 … 6×18
• scannen van kleinbeeldfilm met opnames langer dan 36mm, zoals van bijvoorbeeld de Hasselblad Xpan (die heb ik spijtig genoeg niet bezit)
• scannen van vlakfilm 4′ x 5′  (heb ik spijtig genoeg ook niet)

Ik vind de HP G4050 zijn 49€ waard. Een werkende HP is beter dan een kapotte Nikon.
229€ zou ik er nooit voor over hebben.  Ik laat mijn Nikon Coolscan herstellen.

 

Scan van een 6 x 7 Velvia dia  met 600DPI op schaal 100%. Op de dia is nog detail in de schaduw van het beeld te zien in de scan niet meer. Het detail en de scherpte kunnen beter, maar het is bruikbaar voor internet.

Besluit Herbekeken

Nog een week blijf ik testen in de hoop toch nog betere resultaten te verkrijgen en dat lukt door bij het inscannen:

• de saturatie fel te verminderen
• verscherpen in de hoogste stand, Extreem’ aanvinken
• niet boven de 1200 dpi scannen

Omdat de werking van de HP software niet altijd 100% duidelijk is besluit ik nog eens met Vuescan software te testen. Vuescan is bij fotografen een veel gebruikte scansoftware omdat hij:

• zeer goede resultaten geeft
• handig en snel werkt
• op bijna elke scanner ooit uitgekomen werkt
• werkt met Windows, Mac en Linux

Een 600 dpi scan van een kleinbeeld negatief is ± 860×560 pixels groot. Een dergelijk beeld is op mijn scherm ±21cm breed. Kleiner scannen vind ik zinloos. Ik test op 600, 1200, 2400 en 4800dpi. Ik vergelijk de beelden met dezelfde afmetingen op mijn scherm. De 600dpi aan 100%, de 1200dpi aan 50%, … enz. Dit zijn de resultaten, hoe hoger de dpi,

• hoe langer het scannen duurt
• hoe lager de scherpte en hoe minder detail
• hoe warmer het beeld (te warm)

Scannen op 600dpi lijkt de optimale instelling en is voldoende voor internet gebruik.

Uiteindelijk heb ik de 6×7 dia nogmaals gescand.

Sommigen zullen de eerste scan mooier vinden anderen de laatste. Het is ieder zijn goed recht het een of het ander mooier te vinden. Kleuren, saturatie en contrast liggen bij de laatste veel dichter bij het origineel dan bij de eerste scan. De laatste scan toont ook meer detail.

Iedereen die deze scanner gebruikt voor film negatieven of dias te scannen, raad ik aan om in de HP software zo weinig mogelijk opties aan te vinken, behalve ‘Verscherpen’ zet die op ‘Extreem’. Bedenkt dat 600dpi een reëel bruikbare resolutie is. Wat is immers het nut van 4800 x 9600dpi als de beste resultaten op 600dpi verkregen worden?